مته چیست؟

مته ها رایج ترین لوازم جانبی دریل ​ها هستند. مته یکی از ابزار هایی است که با استفاده از نیروی چرخشی کار می‌کند و بسیاری از نیازها را در صنایع مختلف برطرف می‌سازد. انواع مختلفی از مته وجود دارد که هر کدام برای کاربردهای متفاوت و خاص طراحی شده و به روش‌های متفاوتی کار می‌کنند. مته ها بر روي دستگاه هاي مختلفی نظير دريل ها،بتن کن ها، دستگاه هاي تراشكاري، فرزهای مينياتوری و … متصل مي شوند. توجه به این نکته ضروری است که نباید از مته ای استفاده کنید که بیش از حداکثر ظرفیت سوراخکاری دریل شما باشد، زیرا ممکن است باعث آسیب دائمی به ابزار شما شود.

مته هاي مارپيچ در واقع شكل عمومي و كلي مته ها را تشكيل مي دهد زيرا همين طراحي مار پيچ مته سبب سهولت سوراخ كاري شده است. البته مته با شكل و طراحی غير مارپيچ نيز وجود دارد و ما در این مطلب پرکاربردترین مته ها را به شما معرفی خواهیم کرد.

انواع مته از لحاظ دستگاه مورد استفاده :

دریل:

 

مهمترین دستگاهی  که برای سوراخکاری با مته استفاده می شود دریل است . اصولا دریل ها برای سوراخکاری طراحی شده اند هرچند که امروزه از دریل ها علاوه بر سوراخکاری برای باز و بسته کردن پیچ ها استفاده می شود و همچنین امروزه  انواع و اقسام لوازم سایش و پولیشکاری به صورت سردریلی عرضه می شود که قابل نصب بر روی دریل هستند اما کماکان دریل به عنوان مهمترین وسیله سوراخکاری مطرح است .

دریل ها از لحاظ منبع انرژی به صورت شارژی و سیمی و از بابت نحوه سوراخکاری به دو مدل ساده و ضربه ای تقسیم می شوند. دریل های ضربه ای علاوه بر ایجاد حرکت دورانی حرکت چکشی نیز دارند که باعث ایجاد ضربه حین سوراخکاری می شود که کمک زیادی در سوراخکاری دیوارهای بتنی و گچی می کند .

بتن کن :

بتن کن ها با سه نظام های چهارشیار و پنج شیار قابلیت استفاده از انواع مته های چهرشیار و پنج شیار با طولهای مختلف کوتاه و بلند را دارند . از بتن کن ها می توان در 3 حالت سوراخکاری ، حالت چکشی فقط ضربه و حالت سوراخکاری و ضربه همزمان استفاده کرد.

فرز انگشتی:

فرزهای انگشتی برای کارهای هنری مانند حکاکی، منبت کاری و … استفاده می شوند. اما اکثر فرزهای انگشتی سه نظام مته خور دارند و می توان با استفاده از مته با این دستگاه سوراخکاری های ظریف انجام داد.

علاوه بر این ها در دستگاههای صنعتی مختلفی از جمله دستگاههای تراشکاری، دریل ستونی و … نیز قابلیت نصب مته برای سوراخکاری را دارند .

انواع مته با توجه به کاربرد

انواع مته با توجه به کاربرد :

همانگونه که می دانیم مته وسیله ای برای سوراخ کردن سطوح مختلف می باشد. اما با هر مته ای نمی توان سطوح مختلف را سوراخ کرد و وابسته به متریال سطح مورد نظر باید مته مناسب و حتی دستگاه مناسب برای این نوع سطح را انتخاب کرد.

برای سطوح مختلفی همچون چوب، آهن، سایر فلزات، پلاستیک ، بتن، سنگ، شیشه و…مته ویژه ای وجود دارد. در زیر به معرفی مشهورترین انواع مته می​پردازیم:

مته طلایی HSS

مته طلایی آهن از پرمصرف​ترین مته های بازار است. مته HSS برای سوراخ کردن آهن، آلیاژهای مختلف آهن وهمچنین فلزاتی مانند برنج، مس، آلومینیوم، همچنین سطوح چوبی و فایبرگلاسی استفاده می کنند. این مته از سایزهای بسیار ریز همچون 0.5 میلیمتر تا 20-25 میلیمتر در بازار عرضه می​شود. این مته از آلیاژ HSS ساخته استفاده می شود. در این فلز آلیاژهایی مثل کربن بالا، وانادیوم، مولیبدن، کروم و گاهی حتی آلیاژ کبالت استفاده می شود. محتوای کربن در ساخت این مته ۰.۷% تا ۱.۶۵ % درصد و محتوای دیگر آلیاژها ۱۰% تا ۲۵% است.فلز به کار رفته در این مته مقاومت بالایی دربرابر دما دارد.

مته کبالت

مته کبالت بهترین مته برای سوراخ کردن فولاد و آلیاژهای سخت آهن همچون استیل و چدن دارد. به دلیل استفاده از فولاد hss  و مقداری کبالت در ساختار این مته سختی و مقاومت ویژه ای در این مته وجود دارد که باعث می شود عمر و ماندگاری بالایی داشته باشد. این مته جتی در مقابل حرارت و دمای بالا نیز مقاومت زیادی دارد لذا در دمای بالا نیز تیزی و مقاومت خود را از دست نمی دهد .

یکی از مهمترین مزایای مته های کبالت به دلیل بالا بودن نقطه ذوب کبالت، توانایی آنها در حفظ سختی و تیزی خود حتی در دماهای بالا است به نحوی که در دمای بالای 600 درجه نیز توان مقاومت و کارایی دارد. از دیگر مزیتهای مته کبالت دندانه و مارپیچ های ریز آن هست که باعث می شود در طول سوراخکاری گیر نکند.

مته چهارشیار

مته چهارشیار SDS PLUS یک مته ساختمانی است که بیشتر برای سوراخکاری مصالح ساختمانی سیمانی، گچی و آجری استفاده می​شود. این مته ها علاوه بر تیزی نوک باید مقاومت بالایی نیز داشته باشند چرا که معمولا سوراخکاری با بتن کن یا هیلتی علاوه بر حرکت دورانی همراه با ضربات چکشی است. طول این مته ها از 4 سانتی متر تا 60 سانتی متر در بازار موجود است. اين مته محدوديت سايزي نسبت به مته پنج‌شيار دارد زيرا كه ته مته چهارشيار باريک است و فشار موردتحمل مخصوص خودرا دارد.

نوک مته های  چهارشیار یا دو المسه هستند و یا چهار الماسه . مته چهارشیار دوالماس، دارای دوزائده فولاد کاربید و یا تنگستن‌کاربید بر روی نوکشان هستند. از این مته‌ها به‌ علت قدرت‌بالا، برای سوراخ‌کردن دیوارها استفاده‌می‌شود. نوع چهارالماس مته‌های چهارشیار، دارای چهار زائده کاربیدی بر روی نوک‌مته است. معمولاً نوع چهارالماس مته چهارشیار، دارای قدرت نفوذ بیشتری است و برای سطوح محکم‌تر از انواع چهارالماس این مته‌ها استفاده‌می‌شود.

مته پنج شیار

مته 5شیار    SDS MAX نیز همچون مته چهارشیار مته ساختمانی است  و جزو مته های الماسه دار است. این مته در دستگاههای بتن کن  سنگین استفاده می شود و به همین خاطر از لحاظ تنوع سایز مانند مته چهارشیار نیست و بیشتر در سایزهای بزرگ عرضه می​شود و باید هنگام انتخاب مته 5شیار دقت کنید که 12 سانتی متر از طول در داخل قلم گیر قرار دارد و طول سطح سوراخکاری  باید با این اندازه جمع کرد تا اندازه مناسب انتخاب شود. از این مته برای استفاده در بتن عاری از آرماتور استفاده‌می‌شوند و به محض برخورد به آرماتور، الماسه‌های مته صدمه‌می‌بینند.

مته الماسه

مته الماسه ساده​ترین مته برای استفاده در مصالح ساختمانی همچون گچ، سیمان، آجر و بتن است.سر این مته با یک روکش از الیاف الماس پوشیده‌شده‌است و ته آن گرد است که در دریل​های ساده با سه نام معمولی قابل استفاده است.

الماس به عنوان یکی از سخت​ترین مواد شناخته شده در جهان می​تواند به دلیل تیز بودن و مقاومت بالا برای سوراخکاری سطوح مفید واقع شود.

جهت ساخت سر مته‌الماسه، الماس‌های طبیعی یا مصنوعی با عیار بالا برش می‌خورند و با الیاف کاربید، که به دلیل خصوصیات مقاومتی بالا به صورت پودر درآمده، در قالبی ریز قرار می‌گیرند. سپس با اعمال فشار و دمای بالا به هم فشرده‌می‌شوند و در نهایت، به شکلی منحصر به فرد که از عیار بالای الماس‌ها و مقاومت کربید به دست آمده‌است، به سر مته نصب می‌شوند.

این مته ها در کارهای مختلف ساختمان از کانال کشی گرفته تا سوراخکاری برای لوله کشی استفاده می​شوند.

مته برگی

مته برگی یک نوع مته نجاری است که در صنایع چوبی استفاده می​شود و از آن برای ایجان سوراخ با قطرهای بزرگ استفاده می​شود.با استفاده از نوک و زاویه مته برگی می توان سوراخ های دقیق و تمیزی ایجاد کرد.

این مته قابل نصب بر روی انواع دریل است و هر دو لبه آن تیز بوده و قسمت پایین گوشه هر طرف نیز بسته به شکل مته نوک تیز است. هنگامی که دریل شروع به کار می‌کند دو گوشه نوک تیز پایین مته داخل چوب فرو می رود و سوراخ را در قطعه کار ایجاد می کند.

جنس مته برگی فولاد HSSبوده و پوشش آن تیتانیوم و یا فولاد کربنی است . پوشش تیتانیوم طلایی و فولاد کربنی سیاه است.

مته کاجی

مته کاجی مته مناسبی برای سوراخ کاری چوب و آلیاژهایی همچون استیل و آلومینیم به کار می​رود. این مته به دلیل شکل ظاهری به مته کاجی مشهور است اما به لحاظ مدل کارکرد به آن مته گام به گام یا پله ای می گویند.پله‌های تعبیه شده در این مته، سایزبندی این ابزار را نشان می‌دهند. به این معنا که هر کدام از این پله‌ها با یک شماره خاص رتبه بندی شده است. این شماره‌ها همان سایز مته است. در واقع، مته کاجی کارایی چند مته با سایزهای مختلف را دارد. این مته کار چندین سایز مته را یک جا انجام می​دهد و هر چه بیشتر مته را در سطح فرو ببریم قطر سوراخ ایجاد شده بزرگتر خواهد بود .

مته مخروطی برای ایجاد حفره های دایره‌ای استفاده می‌شود.

از این مته می‌توان روی ابزار مختلفی مانند انواع فرز ، دریل ستونی، دستی، رادیال، دریل برقی و دریل شارژی استفاده کرد.

مته خزینه counter sink))

مته خزینه ابزاری برای سوراخکاری است که سطح گل پیچ و پهن پیچ را برروی سطح تراز نگه می​دارد و از طرفی باعث عدم شکافتگی سطح سوراخکاری می​شود جنس این مته فولادی بوده و یک یا دو قطعه آجدار بر روی آن وجود دارد این مته بیشتر در صنایع چوبی و برای متریالهای چوب و ام دی اف استفاده می​شود.

مته خزینه(کانترسینک) دو کار را انجام می دهد. ابتدا یک سوراخ در قطعه کار ایجاد می شود. سوراخ اصلی سوراخ کوچکی است که در قطعه کار ایجاد می‌شود و سپس فضایی را برای سرپیچ ایجاد می‌کند تا به از روی سطح بالاتر متوقف نشود و ناترازی ایجاد نکند. حفاری سوراخ پایلوت به جلوگیری از شکافتن یا ترک خوردن چوب کمک می کند.

اگر درصاف کردن پیچ از مته خزینه استفاده نکنیم فشار دریل ممکن است باعث خرد شدن الیاف چوب و پاره شدن سطح چوب شود که در این صورت پروژه های ما غیرحرفه ای به نظرمی​رسند.

نکته دیگر سختی چوب است. ممکن است بتوانیم یک پیچ را بدون استفاده از مته خزینه روی چوب های نرم تراز کنیم اما راندن یک پیچ بدون استفاده از مته خزینه روی چوب های سخت مانند بلوط دشوار است.

مته خزینه مدادی محبوبترین  نوع مته خزینه است. این مته از یک مته معمولی و یک قسمت خزینه کن آج دار بزرگتر تشکیل یافته است. قسمت خزینه کن از دو الماس آج دار برای ساختن خزینه استفاده می​کند. هنگام کار با مته خرینه مدادی، ابتدا نوک تیز و آج سر مته مارپیچ یک سوراخ راهنما در قطعه ایجاد می‌کند و سپس، قسمت خزینه کن مته، کار پخ کردن و صاف کردن لبه سوراخ را انجام خواهد داد.

گردبر فلز

مته گرد بر فلز ابزاری برای سوراخکاری گرد در قطرهای مختلف است که برای جا باز کردن به شکل دایره در سطوح مختلف فلزی و چوبی است. گرد بر به واسطه رابط ها به دریل وصل شده و کار سوراخکاری را انجام می​دهند .

از گردبرها برای درآوردن جا برای نصب انواع چراغ،لامپ و هالوژن استفاده می​شود. همچنین برش در عمق، جوشکاری فلزات، کار بر روی فلزات سخت، و کار با مواد نرم از دیگر کاربردهای گردبر فلز است .

گرد بر فلز در سایزهای مختلفی ارائه می​شود که برای برندهای مختلف متفاوت است. به عنوان مثال گرد بر فلز راک در سایزهای 16 میلی تا 200 میلی در 26 سایز ارائه می​شود که گردبرهای 16 تا 34 میلی با رابط گردبر کوچک و گردبر 35 تا 200میلی با رابط گرد بر بزرگ به دریل وصل می​شود.

گردبر tct

مته گرد بر tct  که به آن گردبر الماسه نیز می​گویند و قادر به سوراخ کردن آهن و مواد غیر آهنی همچون برنج،مس و آلومینیم هم هستند. این گرد بر توان سوراخکاری ورق​های سخت و استیل هم کاربرد دارد. این گردبرها نسبت به گردبرهای فلز محکم تر و مقاوم تر هستند. این گرد بر برای سوراخ کردن سینک ظرفشویی هم استفاده می​شود.

انواع مته